Oρισμός

WHO

Σύνδρομο post covid ορίζεται ως η παρουσία συμπτωμάτων σε άτομα με πιθανή ή επιβεβαιωμένη λοίμωξη με SARS COV-2  συνήθως μέσα σε 3 μήνες από την λοίμωξη και διάρκεια τουλάχιστον 2 μηνών, που δεν μπορούν να αποδωθούν σε άλλη πάθηση. Συνηθισμένα συμπτώματα είναι η κόπωση, το λαχάνιασμα και οι γνωστικές δυσλειτουργίες ( ομίχλη μυαλού, μνήμη, προσοχή ), αλλά και πολλά αλλά με σοβαρές συνέπειες στην καθημερινή ζωή. Τα συμπτώματα μπορεί να επιμείνουν σαν συνέχεια της αρχικής λοίμωξης ή να είναι εντελώς νέα και διαφορετικά. Τα συμπτώματα εμφανίζουν περιοδικότητα και έρχονται με εξάρσεις ( υποτροπές ) και υφέσεις.

NICE GUIDELINES 

Ορισμός

Ο όρος “σύνδρομο Long COVID” περιλαμβάνει τα συμπτώματα και σημεία αλλά και τις επιπλοκές (όψιμες ή μακροχρόνιες) που εμμένουν ή εμφανίζονται 4 εβδομάδες μετά τη λοίμωξη με SARS-COV-2.

Το National Institute for Health and Care Excellence (NICE) προτείνει την ακόλουθη ορολογία για τις φάσεις που έπονται της λοίμωξης από τον ιό SARS-CoV-2:

1.Οξεία COVID-19(AcuteCOVID-19): αφορά σε σημεία και συμπτώματα έως 4 εβδομάδες 

2.Συνεχιζόμενη συμπτωματική COVID-19

(OngoingsymptomaticCOVID-19): αφορά σε σημεία και συμπτώματα από 4 έως 12 εβδομάδες

3.Μετά- COVID-19 σύνδρομο (PostCOVID-19 syndrome): αφορά σε σημεία και συμπτώματα που αναπτύσσονται κατά τη διάρκεια ή μετά από τη λοίμωξη με COVID-19 και συνεχίζουν για περισσότερο από 12 εβδομάδες, χωρίς να μπορούν να αποδοθούν σε εναλλακτική διάγνωση.

CDC

Το CDC περιγράφει το Long Covid ως ένα σύνολο συμπτωμάτων και των επακόλουθων συνεπειών που προκαλούνται μετά από λοίμωξη SARS COV-2 και διαρκούν περισσότερο από 4 εβδομάδες και περιλαμβάνει ασθενείς με ήπια ή ασυμπτωματική αρχική νόσηση.

Συμπτώματα

Τα συμπτώματα είναι πολλά, ποικίλης έντασης και διάρκειας, μπορεί δε να εμφανιστούν ακόμα και μήνες μετά την αρχική νόσηση. Μια από τις δυσκολίες έγκειται στο ότι άλλοτε είναι παρόντα και άλλοτε δείχνουν να μειώνονται, γεγονός που συχνά αποθαρρύνει.

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΑΝΑ ΣΥΣΤΗΜΑ/ΟΡΓΑΝΟ:

ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ

  1. Δυσκολία συγκέντρωσης
  2. Προβλήματα μνήμης, ζάλη, διαταραχή ύπνου, απώλεια γεύσης
  3. Απώλεια όσφρησης, ανησυχία, κατάθλιψη
  4. Παροσμία, αλλαγή στην αίσθηση της γεύσης, σύγχυση, μόνιμη δίψα, υπνηλία
  5. Πίεση, αλλαγή στην προσωπικότητητα, ευερεθιστότητα
  6. Δυσαυτονομία

ΣΩΜΑ

  1. Κόπωση
  2. Πυρετός, ρίγη, νυχτερινές εφιδρώσεις, υποθερμία
  3. Αύξηση ή μείωση σωματικού βάρους
  4. Αίσθημα καύσου, τρόμος
  5. Έρπης, νευραλγία τριδύμου, λοιμώδης μονοπυρήνωση
  6. Ορμονικές μεταβολές και ανισορροπίες, αύξηση θυρεοειδικων ορμονών, διαβήτης
  7. Πόνοι στα κόκκαλα
  8. Αρθραλγίες
  9. Πρησμένοι λεμφαδένες
  10. Δυσφορία μετά την άσκηση (Post-exertional malaise)
  11. Μυελοεγκεφαλίτιδα/ Σύνδρομο χρόνιας κόπωσης (ME/CFS)

ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ

  1. Δυσκολία στην αναπνοή, βήχας, δύσπνοια, λαχάνιασμα
  2. Χαμηλός κορεσμός οξυγόνου
  3. Διάμεση πνευμονία

ΜΥΙΚΟ

  1. Μυαλγίες, πόνοι στο σώμα
  2. Κράμπες στις κνήμες, συσπάσεις, τινάγματα

ΚΑΡΔΙΑ

  1. Ταχυκαρδία, αίσθημα παλμών
  2. Αρρυθμία
  3. Σύνδρομο ορθοστατικής ταχυκαρδίας (POTS)
  4. Μυοκαρδίτιδα, περικαρδίτιδα

ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΙΚΌ

  1. Διάρροια
  2. Ναυτία, τάση για εμετό, παλινδρόμηση, καούρα
  3. Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (ΓΟΠ)

ΛΑΙΜΟΣ

  1. Πονόλαιμος
  2. Φλέμα
  3. Ξηρότητα
  4. Βραχνάδα

ΣΤΗΘΟΣ

  1. Επίμονος πόνος στο στήθος, πίεση στο στήθος
  2. Ξαφνικός και οξύς πόνος στο στήθος

ΜΑΤΙΑ

  1. Θολή όραση
  2. Ξηρότητα, μυοψία, φωταψία
  3. Χαλάζιο, κριθαράκι

ΜΥΤΗ

  1. Μπουκωμένη μύτη
  2. Οπισθορρινικό φλέμα

ΣΤΟΜΑ

  1. Πόνος, πόνος στη γλώσσα
  2. Άφθες
  3. Ξηρά, ξεφλουδισμένα χείλη

ΑΥΤΙΑ

  1. Εμβοές, βουητό, βουλωμένα αυτιά

ΧΕΡΙΑ ΠΟΔΙΑ

  1. Νευροπάθεια, βραδυκινησία
  2. Οίδημα
  3. Πόνος στα πόδια, πόνος στους καρπούς
  4. Μουδιάσματα, κράμπες

ΔΕΡΜΑ

  1. Ξηρότητα, δέρμα που ξεφλουδίζει
  2. Εξάνθημα, αίσθημα καύσου
  3. Ξηροδερμία στο τριχωτό της κεφαλής, πιτυρίδα
  4. Τριχόπτωση, αλωπεκία
  5. Δάχτυλα covid
  6. Κνησμός

ΜΕΣΗ

  1. Πόνοι στη μέση, στην οσφυική χώρα και στην πλάτη

ΑΥΧΕΝΑΣ

  1. Πόνος στον αυχένα, πίεση
  2. Αίσθημα παλμού  γύρω από τους λεμφαδένες

ΑΓΓΕΙΑ

  1. Υψηλή αρτηριακή πίεση, χαμηλή αρτηριακή πίεση
  2. Hot blood rush, spikes in pressure
  3. Συγκοπή
  4. Διογκωμένες φλέβες
  5. Αυτόματες μελανιές
  6. Αναιμία

Το σύνδρομο της ορθοστατικής ταχυκαρδίας (PoTS)

 

Τι συμβαίνει στο PoTS

Κανονικά όταν κάθεστε ή στέκεστε όρθιοι, η βαρύτητα τραβάει λίγο από το αίμα στην περιοχή της κοιλιάς, στα χέρια και στα πόδια. Ως απόκριση, τα αιμοφόρα αγγεία στενεύουν γρήγορα και ο καρδιακός ρυθμός αυξάνεται ελαφρώς για να διατηρήσει τη ροή του αίματος στην καρδιά και τον εγκέφαλο και να αποτρέψει την πτώση της αρτηριακής πίεσης. Όλα αυτά γίνονται χωρίς να χρειάζεται να το σκεφτούμε, από το αυτόνομο νευρικό σύστημα. Στο PoTS, το αυτόνομο νευρικό σύστημα δεν λειτουργεί σωστά. Υπάρχει μια πτώση στην παροχή αίματος στην καρδιά και τον εγκέφαλο όταν στεκόμαστε σε όρθια θέση και η καρδιά υπερλειτουργεί για να το αντισταθμίσει.

Συμπτώματα PoTS

Τα τυπικά συμπτώματα του PoTS περιλαμβάνουν:

  • Ζάλη ή ζαλάδα
  • Λιποθυμία
  • Προβλήματα με τη σκέψη, τη μνήμη και τη συγκέντρωση – αυτός ο συνδυασμός συμπτωμάτων ονομάζεται συχνά «ομίχλη του εγκεφάλου» (brain fog)
  • Αίσθημα παλμών της καρδιάς
  • Τρέμουλο και ιδρώτα
  • Αδυναμία και κόπωση (κούραση)
  • Πονοκεφάλους
  • Κακό ύπνο
  • Πόνο στο στήθος
  • Αίσθημα αδιαθεσίας
  • Δυσκολία στην αναπνοή

Τρόποι διάγνωσης του PoTS

Το PoTS διαγιγνώσκεται εάν ο καρδιακός σας ρυθμός αυξηθεί κατά 30 παλμούς το λεπτό (bpm) ή περισσότερο (40 bpm σε άτομα ηλικίας 12 έως 19 ετών) συνήθως εντός 10 λεπτών από την ορθοστασία. Αυτή η αύξηση συνεχίζεται για περισσότερα από 30 δευτερόλεπτα και συνοδεύεται από άλλα συμπτώματα PoTS. Μπορείτε να κάνετε μια σειρά από εξετάσεις για να επιβεβαιώσετε μια διάγνωση και να αποκλείσετε άλλες καταστάσεις.

Αιτίες PoTS

Στα άτομα με PoTS, ορισμένες φορές, η αιτία του προβλήματος στο νευρικό τους σύστημα είναι άγνωστη. Κάποιες φορές, οι έφηβοι αναπτύσσουν PoTS, ενώ ανακαλύπτουν ότι εξαφανίζεται σταδιακά λίγα χρόνια αργότερα. Άλλες φορές, μπορεί να αναπτυχθεί ξαφνικά μετά από μια ιογενή λοίμωξη ή ένα τραυματικό συμβάν ή κατά τη διάρκεια ή μετά την εγκυμοσύνη. Το PoTS συνυπάρχει, επίσης, αρκετά συχνά, με το σύνδρομο της χρόνιας κόπωσης.

Αντιμετώπιση επεισοδίου

Εάν ξαφνικά αισθανθείτε λιποθυμία ή ζάλη, μπορείτε να δοκιμάσετε να αντιμετωπίσετε την πτώση της ροής του αίματος με τους εξής τρόπους:

  • Ξαπλώστε και, αν μπορείτε, σηκώστε τα πόδια σας.
  • Σταυρώνοντας τα πόδια σας το ένα μπροστά στο άλλο, ενώ στέκεστε, κουνώντας πάνω και κάτω στα δάχτυλα των ποδιών σας, σφίγγοντας τους γλουτούς και τους κοιλιακούς σας μύες και/ή σφίγγοντας τις γροθιές σας, εάν και εφόσον δεν υπάρχει δυνατότητα να ξαπλώσετε εκείνη την ώρα.

Θεραπείες για PoTS

Οι τρόποι αυτοφροντίδας μπορούν, ορισμένες φορές, να βοηθήσουν στη μείωση των συμπτωμάτων του PoTS. Εάν, όμως, δεν έχουν αποτέλεσμα, ενδέχεται να χρειαστείτε φαρμακευτική αγωγή.

Μπορείτε να μειώσετε μακροπρόθεσμα τα συμπτώματά σας εάν:

  • Αυξήστε την κατανάλωση υγρών και αλατιού.
  • Καταναλώστε μικρότερα γεύματα.
  • Καταναλώστε άπαχη πρωτεΐνη και λιγότερους υδατάνθρακες.
  • Εξετάστε την αντίδρασή σας στη γλουτένη, τα γαλακτοκομικά και την καφεΐνη.
  • Αποφύγετε την κατανάλωση αλκοόλ.
  • Αθληθείτε: άθληση σε ύπτια ή καθιστή θέση και κολύμπι.
  • Ανασηκώστε το κεφάλι του κρεβατιού σας, ώστε να μην κοιμάστε τελείως οριζόντια.
  • Φορέστε καλσόν στήριξης ή άλλες μορφές ενδυμάτων συμπίεσης, για να βελτιώσετε τη ροή του αίματος στα πόδια σας.
  • Αποφύγετε την πολύωρη ορθοστασία.
  • Σηκωθείτε αργά μετά από ίπτια στάση. Καθίστε για λίγο πριν σταθείτε όρθιοι.

Σχέση με άλλες ασθένειες

Εμβολιασμός

Παιδιατρική Long Covid

Η Long Covid αγγίζει δυστυχώς και τα παιδιά. Όλο και περισσότερες έρευνες αποδεικνύουν ότι ακόμη και μήνες μετά τη μόλυνση από τον SARS COV 2, τα παιδιά μπορεί να υποφέρουν από μια σειρά συμπτωμάτων από δυσκολία συγκέντρωσης έως δυσκολία στην αναπνοή και πολλά άλλα.

https://el.longcovidkids.org

Διάγνωση

Εξετάσεις

Ιατρεία Long Covid ανά την Ελλάδα

Αντιμετώπιση / Οδηγίες

 

 

Τροποποιημένο πρωτόκολλο όσφρησης (ελληνικά και αγγλικά)

Τροποποιημένο Πρωτόκολλο Όσφρησης

Διαδικασία

  1. Τοποθέτηση σε βαζάκι, σημειώνεται σε ετικέτα την οσμή: 4-5 σταγόνες αιθέριου ελαίου σε βαμβάκι.
  2. Αργά και ήπια, εισπνεύστε φυσιολογικά σε απόσταση 2-3 cm. Εάν μυρίζετε πολύ γρήγορα και βαθιά είναι πιθανό να μην μπορέσετε να εντοπίσετε τίποτα. Έκθεση για 10’’ σε μία οσμή
  3. Διάλειμμα 10’’
  4. Έκθεση 10’’ στην επόμενη οσμή
  5. Κυκλική έκθεση συνολικής διάρκειας 5’ δύο φορές την ημέρα

Σχήμα 

  1. Για 12 εβδομάδες χρήση αιθέριων ελαίων τριαντάφυλλου(phenyl ethyl alcohol), ευκάλυπτου (eucalyptus), λεμόνι (citronella) και γαρύφαλλο (eugenol)
  2. Ακόλουθα για 12 εβδομάδες μέντα (menthol), θυμάρι (thyme), μανταρίνι (tangerine), γιασεμί (jasmine)
  3. Για τις τελευταίες 12 εβδομάδες πράσινο τσάι, περγαμόντο (bergamot), δεντρολίβανο (rosemary) και γαρδένια.

Προσπαθήστε να το κάνετε συστηματικά. Εάν δεν μπορείτε να μυρίσετε τίποτα στην αρχή, μην αποθαρρύνεστε. Ο κάθε ένας είναι διαφορετικός, πολλοί έχουν διαφορετική αποτελεσματικότητα. Για κάποιους χρειάζονται εβδομάδες ή περισσότερο πριν μπορέσουν να εντοπίσουν οτιδήποτε και κάποιοι μπορεί να μην έχουν κανένα αποτέλεσμα, αλλά αξίζει να το προσπαθήσετε!

*Σημαντική είναι η εκτίμηση από έναν ειδικό Ωτορινολαρυγγολόγο (ΩΡΛ) για την διάγνωση της υποσμίας – ανοσμίας.

Βιβλιογραφία

  1. Addison et al, Clinical Olfactory Working Group consensus statement on the treatment of postinfectious, olfactory, J Allergy Clin Immunol, 2021
  2. Altundag et al, Modified Olfactory Training in Patients With Postinfectious Olfactory Loss, Laryngoscope, 2015
  3. Konstantinidis et al, Use of Olfactory Training in Post – Traumatic and Postinfectious Olfactory Dysfunctio, Laryngoscope, 2013
  4. http://www.fifthsense.org.uk/smeel-training/

Modified Odor Training Protocol 

Procedure

  1. Placement in a jar, note on the label the smell: 4-5 drops of essential oil on a cotton swab.
  2. Slowly and gently, inhale normally at a distance of 2-3 cm. If you smell too fast and deep you may not be able to find anything. Exposure for 10 ” in one smell
  3. Break 10”
  4. Exposure 10” to the next odor
  5. Circular exhibition of total duration 5 ‘twice a day’

Shape

  1. For 12 weeks use essential oils of rose (phenyl ethyl alcohol), eucalyptus (lemon), lemon (citronella) and clove (eugenol)
  2. Next for 12 weeks mint (thyme), thyme, tangerine, jasmin
  3. For the last 12 weeks green tea, bergamot, rosemary and gardenia.

Try to do it systematically. If you can not smell anything at first, do not be discouraged. Everyone is different, many have different efficiencies. For some it takes weeks or more before they can detect anything and some may have no effect, but it’s worth a try!

* The assessment by a specialist Otolaryngologist (ENT) is important for the diagnosis of hyposmia – anemia.

Bibliography

  1. Addison et al, Clinical Olfactory Working Group consensus statement on the treatment of postinfectious, olfactory, J Allergy Clin Immunol, 2021
  2. Altundag et al, Modified Olfactory Training in Patients With Postinfectious Olfactory Loss, Laryngoscope, 2015
  3. Konstantinidis et al, Use of Olfactory Training in Post – Traumatic and Postinfectious Olfactory Dysfunctio, Laryngoscope, 2013
  4. http://www.fifthsense.org.uk/smeel-training/